از آنجا که نشانههای فیزیولوژیک، مثل فشار خون و کلسترول به تنهایی قادر به پیشبینی بیماریهای قلبی- عروقی نبودند، فریدمن و روزنمن (1974) کوشیدند تا عوامل شخصیتی مرتبط با بیماری قلبی را نیز مشخص کنند. آنها در پژوهشهای خود نشان دادند که در واقع سبک شخصیتی متمایزی وجود دارد که منجر به بیماری قلبی- عروقی میشود، این سبک شخصیتی از سوی فریدمن و روزنمن الگوی رفتاری تیپA نامیده شد(فرانکن[1]، 2007).
الگوی رفتاری تیپA بر اساس توصیف فریدمن و روزنمن (1974) دارای سه مولفهی اصلی است:
· جهتگیری پیشرفت رقابتی[2]: افراد تیپ A تمایل زیادی به خودانتقادی دارند و بدون احساس لذت از زحمات و توفیقهایشان در مسیر اهداف خود تلاش میکنند؛
· احساس تنگنای زمانی: افراد تیپ A تقریباً همیشه عجله دارند، برنامههای فشردهای برای خود تدارک میبینند، از انتظار کشیدن عصبی میشوند و اغلب همزمان چند کار متفاوت انجام میدهند؛
· خشم/خصومت: افراد تیپ A در روابط بینفردی اغلب با خشم و خصومت رفتار میکنند. مسائل و مشکلات روزمره بهراحتی آنها را در مسیر خشم و پرخاشگری قرار میدهد.در مقابل تیپA، الگوی رفتاری تیپ B قرار دارد که افراد دارای این تیپ شخصیتی، فعال، اما کمتر رقابتی بوده و در روابط بین فردی و مسائل روزمره آسانگیرترند.
پژوهشهای مربوط به الگوی رفتاری A بیانگر این است که افراد دارای تیپ A استرسهای بینفردی را تهدیدی برای خود بهشمار میآورند و به استرسها، با خشم، خصومت و پرخاشگری واکنش نشان میدهند که این مسئله موجب به هم خوردن فعالیت سیستمهای خود مختار شده و منجر به ناراحتیهای کرونری قلب، سکتة مغزی و در نهایت مرگ زودرس میشود (سارافینو[3]، 2006).
نتایج بیشتر پژوهشها حاکی از این است که از مولفههای الگوی رفتاری تیپA، مهمترین عامل موثر در بیماریها، مولفة سوم یا خشم/خصومت است (دمبروسکی و کاستا، 1987). دمبروسکی و همکاران(1985) در بررسیهای خود مشاهده کردند که از مولفههای تیپA، خشم و خصومت از پیشبینیکنندههای مهم بیماریهای قلبی-عروقی، دفعات مراجعه به پزشک و دفعات آنژیوگرافی است. فانس، ماپلیدورام و سامسجاب[4](2004) نشان دادند که افراد دارای تیپ شخصیتی A به واژههای مرتبط با خشم، خصومت و پرخاشگری سوگیری و توجه خاصی دارند.
منبع: سنجش
روانشناختی (آزمونهای تشخیصی و
شخصیت) دکتر محمد خدایاریفرد اکرم پرند دانشگاه
تهران
[1] . Franken
[2] . competitive achievement orientation
[3] . Sarafino
[4] . Faunce، Mapledoram، & Soames Job